Magazyn Gazety Wyborczej - 31.05.2001

"Basildon to takie miejsce, gdzie jeœli o czymœ marzysz, to o ucieczce. I to tak szybko, jak się da." Z Martinem Gore'em (liderem) i Davidem Gahanem (wokalistš) z grupy Depeche Mode rozmawia Wojciech Orliński

TAM NIE BYŁO NIC DO ROBOTY - Rozmowa z Martinem Gore'm

Wojciech Orliński: Prawie każdy większy tekst o Depeche Mode zaczyna się od informacji, że pochodzicie z miejscowoœci zwanej Basildon i trzeba zrozumieć Basildon, żeby zrozumieć Depeche Mode.

Martin Gore: Basildon... (długi i sardoniczny œmiech). Bez wchodzenia w głębszš teorię, Basildon to takie miejsce, gdzie jeœli o czymœ marzysz, to o ucieczce. I to tak szybko, jak się da. To spore miasteczko, zbudowane w latach szeœćdziesištych od zera. Miało rozładować przeludnienie Londynu. Jednego roku nie było tam dosłownie nic, tylko œwieżo osuszone bagna, a już rok póŸniej stało tam miasto dla tysięcy ludzi.

Wszystko z betonu?

- Oczywiœcie. W latach siedemdziesištych, kiedy byłem nastolatkiem, nie było tam nawet jednej restauracji. Muszę niestety od czasu do czasu jechać do Basildon, bo tam nadal mieszka moja rodzina. Prawie nic się nie zmieniło. Owszem, przybyło kilka restauracji, ale to fast-foody. W dalszym cišgu młody człowiek nie ma tam absolutnie nic do roboty. Nic poza piciem. To jedyny rodzaj kultury w Basildon.

Stšd wasza piosenka "Is There Something To Do" (Czy tam jest coœ do roboty)?

- Tak, tylko że jeœli idzie o Basildon, odpowiedŸ jest zdecydowanie przeczšca: "no, there is absolutely nothing to do". Ci, którzy potrafili zdobyć się na coœ więcej niż tylko picie, marzyli o ucieczce. Tak było też w mojej szkole - dosyć nędznej szkole publicznej z Basildon. Uczyło się tam całe przyszłe "Depeche Mode" i "Yazoo".

Ale pan nie był typem "gangstera z blokowiska", tylko raczej pracowitego młodego człowieka, ćwiczšcego na syntezatorze po pracy w lokalnym oddziale banku.

- Nigdy nie byłem punkowcem czy typowym buntownikiem. Wiedziałem jedno: chcę być zawodowym muzykiem. Ale mieszkałem w Basildon. Po trzech miesišcach na zasiłku rzeczywiœcie zgodziłem się przyjšć pracę w banku, którš załatwiła mi mama - znała kogoœ z kierownictwa. Ale cały czas przede wszystkim chciałem uciec z tego miejsca.

Stšd pańska przemiana z lat 80., kiedy wyjechał pan do Berlina i zaczšł nosić fetyszystyczny strój ze skóry i łańcuchów?

- W Berlinie odkryłem, co to jest wolnoœć. Poczułem, że nareszcie na dobre oderwałem się od Basildon. Chciałem z tego korzystać na wszystkie możliwe sposoby. Miałem wtedy w Berlinie dziewczynę i razem z niš poznawałem podziemne rozrywki tego miasta. Wydaje mi się jednak, że dziennikarze niepotrzebnie wyolbrzymiajš wpływ mojego pobytu w Berlinie na muzykę Depeche Mode. Nagraliœmy w tym okresie trzy płyty i nie sšdzę, żeby brzmiały one inaczej, gdybyœmy je nagrali na przykład w Kalifornii, gdzie mieszkam teraz.

Wydaje mi się, że piosenka taka jak "Master And Servant" (pan i sługa), w której miłoœć i polityka porównane sš do sadomasochistycznego seansu dominacji i upokorzenia, w latach 80. mogła powstać tylko w Berlinie.

- No widzi pan - dziennikarze uwielbiajš tworzyć takie teorie. A co pan powie na to, że skomponowałem jš jeszcze przed przenosinami?

Poddaję się. Bardzo lubię wasze piosenki z tego okresu, udawało się wam bowiem wtedy zawierać bardzo ciekawe, filozoficzne metafory w prostych tekstach melodyjnych utworów. Myœlę o "Personal Jesus", "Black Celebration" czy właœnie "Master And Servant". Brak mi takich utworów na najnowszej płycie. Czy zmęczyła pana ta tematyka?

- Ja wszystko robię w sposób naturalny. Nigdy nie komponuję piosenki w taki sposób - a teraz wymyœlę skomplikowanš metaforę czegoœ tam. Siadam przy fortepianie, gram kilka akordów na gitarze, coœ sobie nucę - i w ten sposób wyzwalam to, co mam w sercu.

Czyli że w tej chwili nie ma pan w sercu "Personal Jesus"?

- Piosenki z tej płyty rzeczywiœcie traktujš o miłoœci, ale to nie sš typowe popowe miłosne przeboje. Jest w nich coœ troszkę głębszego, tak przynajmniej chciałbym myœleć. W miłoœci najbardziej fascynuje mnie to, że jej natura jest kompulsywna, nie kontroluje się jej, miłoœć często zmusza do robienia rzeczy, których się wcale nie chce robić.

Tak jak na płycie "Ultra", na której porównuje pan kochanka do "pionka na odwiecznej szachownicy, który nigdy nie wie, gdzie go poprowadzi następny ruch"?

- Tak, właœnie tak. Na "Exciterze" dalej rozwijam ten temat - temat poszukiwania "drugiej połowy", której istnienia człowiek zawsze jest pewny, nawet jeœli nie wie, z której strony szukać. Ale nie wszystkie piosenki sš o tym. "Dead Of Night" z pewnoœciš nie sš typowš piosenkš o miłoœci. To jest piosenka o nocy, w której zamieniamy się w upiory - kiedy wychodzimy się zabawić. Pisałem jš zainspirowany "Nightclubbing" Iggy Popa, w pewnym sensie można powiedzieć, że to jest moja własna interpretacja tego samego tematu.

Na płycie jest więcej takich hołdów - niektóre tytuły brzmiš dziwnie znajomo...

- Pewnie myœli pan o "I Feel Loved"? Ja po prostu zawsze zazdroœciłem Donnie Summer, że miała przebój pod takim tytułem. Słyszałem go w radiu i nagle dopadł mnie szalony pomysł - z gatunku tych, które człowiek po prostu musi natychmiast zrealizować - żeby samemu napisać piosenkę pod tym samym tytułem.

A skšd się wzięło dziwne, elektronicze brzmienie "Excitera"? Na swojej poprzedniej płycie "Ultra" robiliœcie zwrot w stronę akurycznych brzmień i klasycznych instrumentów. Czy to znaczy, że nie podobał się wam eksperyment brzmieniowy z "Ultry"?

- Jesteœmy muzykami, a nie dziennikarzami. Nie analizujemy naszej sztuki w taki sposób jak pan. Dla mnie to jest raczej pytanie o to, w jakš stronę dana piosenka chce mnie zaprowadzić. W tym przypadku zaczęło się od tego, że napisałem kilka pierwszych utworów na ten album i nagle poczułem, że wymagajš one elektronicznego brzmienia. To zasugerowało nam, że powinniœmy szukać producenta, który pomoże nam pójœć w tę stronę. Padło nazwisko Marka Bella, producenta Björk i od tej chwili wszystkie elementy łamigłówki zaczęły do siebie pasować.

Brzmienie "Excitera" jest nie tylko elektroniczne, ale - powiedziałbym - trochę staroœwieckie, przypomina elektronikę lat 80. czy 70. Zgodzi się pan z tym?

- Raczej nie. Owszem, inspiracje do naszej muzyki czerpiemy dosłownie z wszystkich stron, nie tylko z najnowszych płyt. Nie tylko zresztš z muzyki elektronicznej. Nawet jeœli na "Exciterze" jest więcej syntezatorów niż na poprzednich płytach, to jednak wcišż jeszcze dużo jest tu innych instrumentów, w każdej piosence jest na przykład gitara, w niektórych sš instrumenty smyczkowe...

Prawdziwe czy elektroniczne?

- Najprawdziwsze. Na perkusji też gra człowiek, nie automat.

W latach 80. wręcz z dumš podkreœlaliœcie, że nie ma u Was żywej perkusji.

- Z tym jest zabawna historia. Nagrywaliœmy "Excitera" w studiu w Santa Barbara w Kalifornii. Perkusista, który ostatecznie z nami zagrał, przyszedł do studia w zupełnie innej sprawie, ale przypadkowo został przedstawiony naszemu menedżerowi. Ten zażartował, że skoro jesteœ perkusistš, może zajrzysz do sali obok - tam muzycy Depeche Mode właœnie programujš rytmy do swojej piosenki, może trochę pomożesz. On potraktował ten żart serio i przyszedł do nas. Prawdę mówišc, w pierwszej chwili chcieliœmy go wyrzucić - przecież nie wiedzieliœmy nawet, kto to jest, każdy może wejœć z ulic i powiedzieć, że jest perkusistš. Zapisaliœmy jego telefon, nazwisko i spławiliœmy, obiecujšc, że zadzwonimy do niego, oczywiœcie bez takiej intencji. Wieczorem jednak sprawdziliœmy w Internecie, że to Airto Moreira, wirtuoz perkusji jazzowej, grał z Milesem Davisem, Weather Report i Stanem Getzem. W latach siedemdziesištych uważano go za najlepszego perkusistę œwiata. Zadzwoniliœmy do niego oczywiœcie natychmiast.

Czyli że gdyby nie było Internetu, na perkusji grałby u was automat?

- Dokładnie! Największy wpływ Moreira ma na utwór "I Feel Loved", który będzie drugim singlem promujšcym płytę [pierwszym jest "Dream On" - przyp. W.O.].

Wasze single słynš z atrakcyjnej strony B, często wartej zakupu dla siebie samej. Czy single "exciterowe" też będš mieć jakieœ takie ciekawostki?

- Planujemy umieszczenie na jednym z nich naszej wersji utworu "Dirt" grupy The Stooges. To powinno być atrakcjš, bo my bardzo rzadko nagrywamy "covery" [czyli utwory innych wykonawców - przyp. W.O.], zawsze na strony B naszych singli. Piosenkę już zdšżyliœmy nagrać, ale jeszcze nie zdecydowaliœmy się, na jakim singlu się znajdzie. To jest ciekawy utwór - Stooges grali przecież bardzo ostrego, gitarowego rocka, a my to wszystko przerobiliœmy na syntezatory. Wracajšc jeszcze do tej historii z Moreirš - jest bardzo typowa dla mojego obecnego życia. Mieszkamy teraz w Santa Barbara, w Kalifornii - na antypodach Basildon. Czuję się codziennie tak, jakbym był na wakacjach. Moja rodzina przyjechała do mnie teraz na Gwiazdkę i powiedzieli, że teraz dopiero rozumiejš, dlaczego się przeprowadziłem - Kalifornia to raj.

A czy czasem odwiedza pan Berlin i tamtejszš Love Parade?

- Berlin tylko raz, z trasš koncertowš. Love Parade nigdy. Dlaczego pan pyta?

Współczesna muzyka taneczna strasznie dużo zawdzięcza wczesnemu Depeche Mode. Jestem ciekaw, czy często słuchajšc dzisiejszych przebojów, ma pan reakcje typu "hej! przecież my to wymyœliliœmy kilkanaœcie lat temu!".

- Owszem, mam takie uczucie doœć często. W pierwszej połowie lat osiemdziesištych w Londynie była undergroundowa scena elektroniczna, która nas zaakceptowała, natomiast w każdym - dosłownie każdym - wywiadzie dla prasy musieliœmy się usprawiedliwiać: dlaczego nie używamy gitar, dlaczego nie używamy żywej perkusji, dlaczego w ogóle gramy tak, jak gramy. Przyjemnie jest teraz patrzeć na to, jak cały œwiat muzyczny doszedł, mniej lub bardziej okrężnš drogš, do naszych wniosków sprzed lat. Jak pan sam zauważył, my nie ograniczamy się tylko do elektroniki, często korzystamy z akustycznych instrumentów. Jednak syntezatory sš jak magia, pozwalajš na emocjonalny przekaz niemożliwy do osišgnięcia w inny sposób. Nie ma sensu się tego bać, tak jak wielu muzyków bało się w latach osiemdziesištych - trzeba po prostu rozsšdnie z tego korzystać.

I ostatnie pytanie: Dave Gahan wykonuje pana piosenki z takim zaangażowaniem, że wielu ludzi uważa go wręcz za ich kompozytora. Jak wyglšda wasza współpraca? Czy wyjaœnia mu pan przedtem, o co chodzi w tekœcie i jak go interpretować?

- Och, nie lubię tego pytania, bo odpowiedŸ na nie jest strasznie banalna - nie, nie mówię mu absolutnie nic. Dostaje tekst w maszynopisie. Żadnych interpretacji, żadnych sugestii. On też nigdy o nic nie pyta. Jego wykonanie zawsze jest dla mnie niespodziankš. Na szczęœcie, najczęœciej przyjemnš.

KIEDYŒ CHCIAŁEM PO PROSTU ZNIKNĽĆ - wywiad z Davidem Gahanem

Pytałem przed chwilš Martina Gore'a o sposób waszej współpracy - powiedział mi, że pańska interpretacja jego tekstów jest dla niego zawsze niespodziankš.

David Gahan: To prawda. W naszej współpracy jest coœ zagadkowego dla nas obu, coœ czego obaj nie rozumiemy do końca. Martin raz mi powiedział pewnej pijanej nocy w jakimœ odległym kraju - myœlę, że to było Chile - "dostaję swoje piosenki od Boga, i On chce, żebyœ ty je œpiewał". Oczywiœcie, na trzeŸwo się wszystkiego wyparł i do dziœ twierdzi, że niczego takiego nie mógł powiedzieć, ale ja wiem swoje. Zresztš wydaje mi się, że to dobrze wyjaœnia tę sytuację, niekoniecznie trzeba do tego wierzyć w Boga. Sztuka przychodzi gdzieœ, z jakiegoœ zagadkowego miejsca, trzeba się wyciszyć i być otwartym na jej nadejœcie, żeby nadeszła. Myœlę, że to właœnie Martin miał na myœli.

Najdziwniejsze jest to, że wasz zespół bardzo się zmienił. Jak wam się udaje jednoczeœnie ewoluować w tym samym kierunku?

- Myœlę, że to jest poza naszym zrozumieniem. Mówię poważnie. W każdej sztuce chodzi o to, żeby uwolnić coœ, co jest ukryte wewnštrz ciebie - to samo jest na przykład w malarstwie. Współpraca w zespole jest trudna - po każdej trasie koncertowej zespół się właœciwie rozpada. Niedobrze nam się robi nawzajem na myœl o sobie samych. Na szczęœcie mamy tutaj pewnš swobodę - nic nie musimy robić, możemy odczekać trochę czasu, naładować się psychicznie i znów działać razem.

I "Exciter" pozwala panu uwolnić coœ z własnego wnętrza?

- Oczywiœcie. Dużo ostatnio myœlę o miłoœci, niedawno przyszła na œwiat moja maleńka córeczka i zaczšłem się od niej uczyć - jak być ojcem. To jest niezwykłe, bo wielu rzeczy tutaj trzeba się uczyć zupełnie od poczštku. Myœlę, że w miłoœci najciekawsza jest właœnie nauka. Uczę się od swojej żony, jak być mężem, uczę się od swoich dzieci, jak być ojcem, i to jest fantastyczne.

Kiedy przechodził pan okres uzależnienia od alkoholu i narkotyków, Martin napisał dla pana piosenkę "Only When I Lose Myself" z refrenem "Tylko jeœli się kompletnie zagubię, mogę się odnaleŸć". Czy to pomogło?

- Tak, to było właœnie o tym. O tym, że zagubienie w kompletnej ciemnoœci może pomóc odnaleŸć prawdziwe œwiatło - jeœli masz szczęœcie i jeœli otworzysz oczy. Ja to przeszedłem. To był trudny okres, chciałem po prostu zniknšć. Nie umrzeć, tylko właœnie zniknšć. Dręczyło mnie wtedy coœ, co czuję właœciwie od dzieciństwa - że jest mi niewygodnie we własnej skórze, jakby nie była właœciwego rozmiaru i gdzieœ mnie uwierała. Chciałem przestać to czuć. Na szczęœcie wyszedłem z tego - wystarczyło chcieć. Nie zgubiłem siebie do końca, tylko jakšœ częœć, i jednoczeœnie coœ znalazłem.